ÖĞRETMENLİKTE USTALAŞMAYA YÖNELİKTİR
Profesyonel kelimesi sözlük anlamıyla ustalaşmış, uzmanlaşmış demektir. Buradaki sıfatlar zamanla kazanılacak yeteneklerin tarifi için kullanılır. Her ne kadar belgeler bir sıfatı anlatmak için verilse de öğretmenlik mesleği, (sadece) belgeler mesleği değildir. Bir meslekte uzmanlaşma, zaman içinde o mesleği belirli sevide yapabilecek duruma gelmeyle ilgilidir. Hem diğer mesleklerde hem öğretmenlikte bu süreç doğrusal değildir, kendi dinamikleri (hareket alanı/hareket kabiliyeti) vardır, ucu açıktır, o meslek yapıldığı sürece bileşenleri, paydaşları, icra şekli, meslek etiği ve meslek kültürü; ilerleyişini, işleyişini sürdürür. (Matematikteki ısın gibi bir noktadan çıkar sonsuza gider veya Aliya’nın: “Yeryüzünün öğretmeni olmak için gökyüzünün öğrencisi olmak lazım.“ sözü de aynı doğrultudadır. İki benzetme de öğretmenlik mesleğinin sonsuzla olan bağını görebiliyoruz. Burada, kuramsal, pratik, kalbi bir konumlandırmadan söz edilebilir.) İyi bir öğretmen kaç yılda yetişir ya da iyi bir öğretmenin heybesinde neler bulunur? Bu sorulara zamanla cevabını vermek basit bir cevap olacaktır. İçinde bulunduğumuz dönem, bazı tanımları, meslekleri sarsıp, esnetmeye, yeniden tanımlamaya çalışmıyor mu? Öğretmen de uzmanlığın, uzaktan eğitim öğretmenliğinin, yüzyılın eklentilerinin getirdiği öğretmenlik mesleği görev tanımının ne olduğunu kendine sormalıdır. Böyle bir görev tanımı var mı?
Ustalaşmaya yönelik yaklaşımlar; kitleye, ihtiyaçlara, teknolojiye, toplamda zamana; uyum ve dirençleriyle orantılı şekilde geçerliliklerini korurlar. Belgelendirme, belirli sürede, belirli yeteneklere uyum sağlayabilmeye yönelik yapılır. Ne öğretmenin ne eğitim ortamının ne de büyük paydaş öğrencinin istenilen düzeye ulaşmasında mutlak etkilidir. Uygulamaya yönelik eğitimler, yaklaşımlar bu konuda şanslıdır. Bütüncül bakış açıları; kitabi olanla, belgeli olanın ortamlara yansıması noktasında benzer eksikleri ortaya koyar. Ustalaşmak, ortamın kendisinde gerçekleşen, oryantasyonu alanda olan, ucu açık, hareket alanı geniş, bilişsel dinamiği olan bir süreçtir.
Ustalaşma, gelişime açık olmayı gerektirdiği kadar bazı dinamikleri sabitlemeyi de gerektirir. İçinde bulunulan dönemde geçer akçe olan Web 2.0 araçlarının getirdiği bilgi paylaşımı kolaylığını öğretim alanının mutlak dinamiği görmek bu duruma örnek gösterilebilir. Medyanın, getirdiği avantajları eğitimin, mesleğin kendisi olarak algılamak bize ne kazandırır? Bu dönemde yaygınlaşmaya başlayan semineler, kitap çalışmaları, faaliyetleri takip ettiğimiz zaman görüyoruz ki ortaya çıkan yeni yaklaşımlar, uygulamalar –özellikle öğrenciye ulaşma noktasında- istenileni vermiyor. Kime göre. Uzaktan olanla ustalaşmak arasında ne nasıl bir bağ, nasıl bir denge kurulabilir? Bu soru pandemi döneminde önceliğini ders başlatabilmeye bırakmış bir sorudur. Öğrenme kaybı değil öğrenci kaybının telafisi ardından sistemin diğer paydaşlarının hareketliliği ile alakalıdır. Görüldüğü gibi öğretmenlikte profesyonel olmak, usta olmak hareketli, sabit birçok dinamiği içinde barındırıyor.
İşlek ve esnek bir psikolojiye, Martin Seligman’ın adlandırmasıyla pozitif psikolojiye sahip olmak elbette ki mesleki ustalıkla örtüşebilir bir yaklaşımdır. Artıları ve eksileri ile mesleki gelişime katkı sağlayabilir. Kişilerin, kurumların iyi oluş hallerine etki edebilir. Bunun yanında ustalaşmada ayağı yere basan bir başka bağıntı ise ustalaşma ve niyet bağıntısıdır. Bu ikilide pozitif psikolojin yerine –piramitif düşüneceksek bir üst basamağa- ödev ahlakını, evrensel iyiyi, sosyalleşmeyi, kulluğu, meslek etiğini yerleştirebiliriz. Öyle ki ilerleme, hız, mutlak iyi oluş hali ustalaşmak için yeterli olmayacaktır.
Profesyonel Öğretmenliğe Doğru, felsefesi olan bir kitap, deneyim ve teorinin sentezlenerek öğretmenlere sunulduğu bir çalışma… Kitapta “Nitelik Oluşturma” başı çekiyor. Burada, Altan’a göre niteliğin tanımını vermek yerinde olacaktır. Bir işi yaptıktan sonra kendinizi iyi hissediyorsanız, yaptığınız işten memnunsanız ve ortaya çıkardığınız performansın yapabileceğinizin en iyisi olduğuna inanıyorsanız o iş niteliklidir. Böylesi bir durumda da işi yapan kişi yaptığı işin nitelikli olup olmadığına kendisi karar verecektir. Sorumluluk tamamen kişinin kendisine aittir.(s. 2) Anlaşılan, bu tanım; gelişim, vicdan, mesleki tatmin, sorumluluk kavramlarını içinde barındırıyor. Bunların toplamı ve dahası “Nitelikli Öğretmen” kavramını tamamlamak için kullanılıyor. Bu alanda bir Öğretmenlik Felsefesine ihtiyaç olduğu üzerinde duruluyor. Kitapta verilen örnekler, uygulamalar yazarın deneyimlediği, derslerinde, öğretim hayatında kullandığı uygulamalar. Bu yönüyle farkındalık ve bakış açısı oluşturulmuş.
Altan, öğrenmenin sorumluğunu alan öğrenci, güven duygusu, öğrencilerin ürün değerlendirme ve gelişime açık olan yönlerini destelkeme, takım koçluğu (s. 20-22) gibi niteliğe yönelik daha birçok etkeni okuyucuların dikkatine sunuyor. Yazar, gözden kaçan ayrıntıların, tek düze hale gelmiş davranışların yerine ortama yönelik, öğrenmeye teşvik eden, hayatla bağlantılı öğretmen davranışlarını öneriyor. Eğitimin fiziksel ortamı, diksiyon ve hitabet, ölçme, motivasyon, tekrarlar kitapta yer alan konulardan bazıları. Kitabın genelinde bir öğretmenin, öğrencilerini öğrenmeyi ister hale getirebilmesinde kullanacağı yöntemlere vurgu yapılıyor.
Tek taraflı bakmak yerine öğrenciyi de öğrenmeye dâhil eden “öğrenci gözüyle bakmak”, “kurguladığım bu tablo öğrenciler tarafından nasıl görünüyor” düşüncesiyle bakmak dersin, verilen eğitimin kalitesini artıracaktır. “Bizler resmi daha baştan anlarız ancak aynı resmin öğrencilerimiz tarafından nasıl algılandığı konusunda zorlanabiliriz (s. 43). Tarafların ne yapacağını bildiği öğrenme ortamlarında her şey daha anlaşılır olacaktır.
Ders tasarımı, materyal tasarımı yaparken bunu göz önünde bulundurmalıyız. Bu katılımcıların öğrenmenin sorumluluğunu almasını sağlayacaktır. Kitaptaki yönlendirmeler öğrenci temelli olmakla birlikte, alanda lokomotif işlevi gören öğretmenin bir otorite değil bir ekip lideri, bir takım koçu gibi hareket etmesinin tarafların faydasına olacağı görüşü temellendirilmektedir.
Yüz yüze eğitimde olsun uzaktan eğitimde olsun; öğretmenliğin doğasının getirdiği tutum ve davranışlar vardır. Bu bakımdan Profesyonel Öğretmenliğe Doğru adlı kitap dikkatli okuyucularına kısa fakat pratik, yoğun nitelikler öneriyor. Pandemi döneminde, öncesinde ve sonrasında kitabı değerli kılan içeriğinin ve uygulamalarının geçerliliğini sürdürmesidir. Kitap, mesleki olarak her an bir gelişimin ve döngünün içinde olan öğretmenlerimize katkı sağlayacaktır.
