Arkadaşlık ihtiyacı kuşkusuz kaynağını güven ve sevgi gereksiniminden alır. Çocuğa kendini güvende hissettiren, koşulsuz sevgi duyan ve onunla oyun oynayan ilk insanlar anne ve babalardır. Bu anlamda çocuğun bebeklik çağında anne ve babasıyla olan ilişkilerinin kalitesi onun daha ileriki dönemlerde göstereceği uyumu ve arkadaş ilişkilerini büyük ölçüde etkiler.
Arkadaş ilişkileri hem bireysel hem de toplumsal açıdan çocuğun gelişiminde önemli bir yer tutar. Çocuğun gelişmekte olan kişilik yapısının odağını oluşturan ‘’ben’’ kavramı arkadaşlarının, kendisi hakkındaki yargı, görüş ve tutumlarını yansıtır. Çocuk ‘’ben kuvvetliyim’’, ‘’ben yeni bir oyunu çabuk öğrenemem’’, ‘’ben arkadaşlarımı güldürebilirim’’ gibi olumlu ya da olumsuz ifadeler onun arkadaşları ile belli ilişkiler içinde deneyimler kazanmış ve arkadaşlarının değerlendirmelerinden geçmiş olduğunu gösterir.
Arkadaş ilişkilerinin bir diğer etkisi çocuğun sosyalleşmesi, toplumsallaşması ile ilgilidir. Arkadaş grupları çocuğa başkalarına göre hareket etmeyi, girişimlerinde başkalarını ve onların beklentilerini de hesaba katmayı, grup kurallarına uymayı, liderlik ya da izleyicilik gibi grup içi rollerin gereklerini de öğretir. Ayrıca sosyal ilişkilere yönelik problem çözme becerileri, çocuk-yetişkin ilişkisinden ziyade, en iyi akran ilişkileri sırasında deneyerek, deneyimleyerek öğrenilir. Bir süre küs kalmak, sonra bir şekilde iletişim kurmak, tekrar oynamak, tekrar anlaşmazlığa düşmek… Bunların tümü akran ilişkisinin doğal akışında yaşanır. Bu sebeple çocukların ilişkilerine yetişkinlerin mütemadiyen karışmaması, her sorunu onlar adına çözmek için hemen yanlarında belirmemesi, çocukların biraz kendi hallerine bırakılması gerek…
Hiçbir çocuk bütün arkadaşları tarafından aynı derecede beğenilen, sevilen bir birey olamayacağı gibi hiçbir çocuk da aslında arkadaşsız kalacak bir çocuk değildir. Ancak birtakım nedenler onun arkadaşlık kurma, arkadaş edinme şansını kısıtlamıştır. Örneğin, çocuğun aşırı derecede yetişkinlere bağımlı olması, yaşıtlarını yetişkinlere şikayet yolunun ödüllendirilmesi, şiddetin normalleştirilmesi gibi nedenler onun çocuk grubuna uyumunu güçleştirir. Böyle bir çocuk arkadaşları tarafından kolay kolay "bizden biri" olarak algılanmaz.
Kısacası, hemen her alandaki becerilerin gelişmesi için akran ilişkileri önemli. Bunun için çocuğun çok sosyal olmaya, koca bir arkadaş grubuna ihtiyacı yok, ama arkadaşa ihtiyacı var… Gerek ana-babalar gerekse öğretmenler önce kendileri çocukla iyi ilişkiler kurmaya özen göstermeli ve çocuğun yaşıtlarıyla arkadaşlığı konusuna önemle eğilmelidir…
Kaynak:
SELÇUK, Ayşe Bilge (2019). İnsan Her Koşulda. Destek Yayınları, İstanbul
ÜLKÜ, Siral (1978). Çocuklukta Arkadaş İlişkileri. Eğitim ve Bilim, 2(12)
