Hüseyin Hüsnü (Hüsnî) Efendi, 1260 (1844) yılında Hemşin ilçesinde dünyaya gelmiştir. Hemşin ilçesi hanedanından Süleyman Vehbi Efendi’nin oğludur. Süleyman Vehbi Efendi, Kumbasarzâde lakabıyla meşhurdur, bir dönem Dergâh-ı Âli (padişah sarayı) kapıcıbaşısı ve Lazistan Sancağı mutasarrıfı (mülkî âmiri) olmuştur.

Hemşin’de dünyaya gelen Hüseyin Hüsnü Efendi, babasının İstanbul’a taşınması sebebiyle çok küçük yaşta İstanbul’a gelmiştir. Önce Fatih’in Vefa semtindeki meydana yakın olan Âtıfzâde Sibyan Mektebi’nde, sonra Sultan Bayezid Rüştiye Mektebi’nde okumuştur. Bu iki mektepten mezun olduktan sonra Fatih Camii’nin meşhur hocalarından Gürcü Sabit Efendi’den âli ilimleri tahsil etmiştir. Yirmi yedi yaşına kadar fıkıh (İslâm hukuku), ferâiz (İslâm miras hukuku), Farsça, matematik ve diğer ilimleri öğrenmiştir. Ana dili Türkçe’dir. Fakat üç kere Suriye vilayetinde bulunan kentlerde naiplik (kadıvekilliği) yaptığından dolayı oralarda Arapça konuşmuş ve Arapça yazmıştır. Ayrıca Farsçası da çok iyidir. 

Hüseyin Hüsnü Efendi, Fatih uleması arasında Adalı Hoca lakabıyla şöhret bulan, fakih ve müfessir Seyyid Muhammed (Mehmed) Hilmi Efendi’nin (ö. 1862) kızıyla evlenmiştir. Meşhur bir alimin damadı olduğu için babası yerine kayınbabasına nispet edilmiş ve “Adalı Hoca damadı” diye anılır olmuştur. İlmiyye Salnâmesi’nde de bu şekilde anılmıştır. Hüseyin Hüsnü Efendi’nin kayınbiraderleri de ulemadan olup tanınmış isimlerdendir. Büyük kayınbiraderi, çeşitli görevlerden sonra Manastır Mahkemesi Bidayet-i Hukuk Dairesi Reisi iken vefat eden Abdülhalim Keşfi Efendi’dir. Ayrıca Abdülhalim Keşfi Efendi, ünlü Türk (aslen Arap) ressam Fikret Mualla Saygı’nın öz dedesidir. Hüseyin Hüsnü Efendi’nin ortanca kayınbiraderi, çeşitli görevlerden sonra birinci derecede Mecidiye nişanı hak eden ve Anadolu Kazaskerliği görevini üstlenen Mustafa Tevfik Efendi’dir. Ayrıca Mustafa Tevfik Efendi, Berzencî sâdâtından saray hocası Kürt Hoca Abdurrahman Harputi oğlu Nakibüleşraf Mustafa Tevfik Efendi’nin damadıdır. Hüseyin Hüsnü Efendi’nin küçük kayınbiraderi, Meşâhîr-i İslâm adlı eseriyle şöhret bulan, ayrıca döneminin ünlü gazeteci ve yazarlarından Hamid Vehbi’dir. 

Hüseyin Hüsnü Efendi farklı farklı görevler üstlenmiştir. Birçok beldede naiplik yapmış, çeşitli medreselerde müderrislik payesi (rütbesi) hak etmiştir. 1277 senesinde on yedi yaşındayken İstanbul Kadısı dairesi kalem odasına mülazım olmuştur. Bir müddet sonra aynı dairede 200 kuruş maaşla üç sene boyunca muavinlik yapmıştır. Sonra üç sene boyunca Beşiktaş Mahkemesi kâtibi olmuştur. Rumi takvimle 14 Eylül 1286 tarihinde, önce 1500, sonra 1425, sonra da 1350 kuruş maaşla Trabzon vilayetine bağlı Tirebolu naibi olmuştur. 12 Şubat 1287 tarihinde 1350 kuruş maaşla Ordu naibi olmuştur. 

Sonra naiplik nizamnamesi çıkmış ve nizamname ahkâmına göre bir imtihana girmiştir. İmtihanda başarılı olmasıyla 5 Temmuz 1290 tarihinde 1440 kuruş maaşla Edirne vilayetine bağlı Cisr-i Ergene naipliğine atanmıştır. 13 Cemaziyelahir 1291 tarihinde Edirne’de bulunan ibtida-i hariç derecesindeki Saniye-i Kâtip Çelebi medresesine müderris olmuştur. 23 Ağustos 1292 tarihinde 900 kuruş maaşla Mudanya naibi olmuştur. 21 Zilhicce 1293 tarihinde Edirne’de bulunan hareket-i dâhil derecesindeki Rabia-ı Abdulvası Efendi medresesine müderris olmuştur. 3 Ramazan 1294 tarihinde Edirne’de ibtidâ-i altmışlı derecesinde bir medreseye müderris olmuştur. 8 Teşrin-i Evvel 1294 tarihinde 900 kuruş maaşla Kütahya’nın Gediz ilçesinde naib olmuştur. 4 Kanunu Evvel 1296 tarihinde önce 500, sonra 1250 kuruş maaşla Tırnova naibi olmuştur. 1 Kanunu Sani 1298 tarihinde önce 500, sonra 1250 kuruş maaşla Taberiye naibi olmuştur. 21 Ağustos 1299 tarihinde 1250 kuruş maaşla Nasıra naibi olmuştur. 1 Temmuz 1301 tarihinde 1250 kuruş maaşla Hısnu’l-ekrâd naibi olmuştur. 30 Haziran 1304 tarihinde 1500 kuruş maaşla Aydın vilayetine bağlı Tire naibi olmuştur. 1307 senesinde 1250 kuruş maaşla Humus naibi olmuştur. 1310 senesinde 1500 kuruş maaşla Terme naibi olmuştur. 28 Teşrini Sani 1311 tarihinde kayınbabası Adalı Hoca’nın medfun olduğu Safranbolu’ya naib olmuştur. 18 Temmuz 1313 senesinde 2250 kuruş maaşla Îr naibi olmuştur. 11 Temmuz 1314 tarihinde önce 2250, sonra 4000 kuruş maaşla Harire naibi olmuştur. 4 Temmuz 1317 tarihinde önce 1800, sonra 2000 kuruş maaşla Burdur naibi olmuştur. 14 Ağustos 1320 tarihinde 2250 kuruş maaşla Cebel-i Garbî naibi olmuştur. 15 Şubat 1323 tarihinde 1300 kuruş maaşla Ortaköy naibi olmuştur. 19 Haziran 1325 tarihinde 2250 kuruş maaşla Maraş naibi olmuştur. 1 Mayıs 1326 tarihinde de emekliliğini isteyerek Maraş naipliğinden emekli olmuştur. 21 Rebiulevvel 1321’de Edirne paye-i mücerred’ine nail olmuştur. ¹

Hemşinli Hüseyin Hüsnü Efendi’nin nerede ve ne zaman vefat ettiği tarafımızca bilinmemektedir.  

Kaynakça
¹  IST_MFT_MSH_SAID, No. 01, Gömlek No. 1605; BOA DH.SAİDd..., No. 358, Gömlek No. 712; IST_MFT_MSH_SAID, No. 14, Gömlek No. 1140; İlmiye Sâlnâmesi; BOA_DH.SAİDd..., No. 358, Gömlek No. 712; BOA_ŞD., No. 870, Gömlek No. 11; Mecmua-i Edebiyye, Cemaziyelevvel 1319; BOA_DH.SAİDd..., No. 8, Gömlek No. 11; Mehmed Zeki PAKALIN, Sicill-i Osmani Zeyli, 8/69.